"Nu de grondslag voor belastingheffing wegsmelt door vergrijzing en digitalisering."

Een digitaliserende economie en een vergrijzende bevolking brengen overheden financieel in de knel. Dat dwingt hen om met een lange termijnblik naar de financiering van hun overheidsuitgaven te kijken. De bronnen voor belastingheffing dus. Wat is de oplossing?
Robert van der Jagt, partner van KPMG Meijburg & Co, legt het nader uit.

In een notendop is het probleem van veel overheden dat hun belastinggrondslag kleiner wordt; het bedrag waarover zij belasting kunnen heffen. De eerste reden daarvan is vergrijzing. Zo is bijvoorbeeld over tien jaar een kwart van de bevolking van Spanje ouder dan 65 jaar. Zij houden op met werken, genereren dus minder belastbaar inkomen, hebben lang recht op AOW en gebruiken dure zorg. Een vergrijzende bevolking die belastingtechnisch niet productief is, maar wel onderhouden moet worden, heeft gevolgen voor de benodigde belastinginkomsten.

Daar komt bij dat traditionele manieren om belasting te heffen minder opleveren. Na de Tweede Wereldoorlog werd bepaald dat belasting geheven werd op de plek waar een bedrijf een fysieke aanwezigheid had. Maar in een digitaliserende economie is een lokale vestiging niet meer nodig om een markt op te bouwen en er winst te maken. De winst wordt, eenvoudig gezegd, enkel belast in het land waar dienstverleners of fabrikanten hun hoofdkantoor hebben. Dat is steeds vaker níet waar consumenten of afnemers zitten.

Tegelijkertijd is het eenvoudig om een bedrijf in digitale diensten of intellectueel eigendom te vestigen op een plek met aantrekkelijke belastingvoorwaarden, om zo minder belasting te betalen. Tijd voor een herziening van het belastingstelsel dus. Wat komt daar bij kijken?

Zo verander je een belastingstelsel

Bij het sleutelen aan belastingstelsels zijn er altijd twee belangrijke vragen:

1. Wat zijn de voorwaarden om voor belastingheffing in aanmerking te komen? Bijvoorbeeld het maken van winst in een gebied waar je een vestiging hebt.
2. Hoeveel belast een overheid als een bedrijf aan die voorwaarden voldoet?

In grote lijnen is de grondslag waarover belasting wordt geheven (winst) bekend. De totale omvang van die cake is een wereldwijd gegeven. Bij het morrelen aan de verdeling daarvan is voor landen altijd de vraag: ga ik erop vooruit, erop achteruit, of is er voor mij geen verschil? Bij elke verandering aan een stelsel zullen de landen die erop vooruitgaan groot voorstander zijn. De landen die erop achteruit gaan, zullen logischerwijs hun best doen de voortgang tegen te werken. Zo schiet het niet op met die veranderingen.

Grotere cake zou alle neuzen dezelfde kant op krijgen

Pas als de totale cake groter wordt, kunnen landen met een kleiner percentage van de cake minstens gelijk blijven qua grondslag óf erop vooruitgaan. Dat is belangrijk, want dit bepaalt in grote mate de bereidheid om mee te werken. En daar wringt de schoen.

Hoe vergroot je de cake? BEPS

De enige manier om die cake te vergroten, is door belastingontwijking en -ontduiking moeilijk te maken. Het moeilijker maken om winsten te verschuiven naar landen met lage winstbelasting (profit shifting) en het moeilijker maken om die winst vervolgens kunstmatig te verlagen (base erosion). Dat zorgt ervoor dat winsten, die nu niet of nauwelijks worden belast, aan de cake zijn toe te voegen. En dat is precies het idee achter het actieplan BEPS (Base Erosion en Profit Shifting), een OESO-project waar inmiddels ruim honderd landen samenwerken. OESO is de internationale Organisatie voor Economische Ontwikkeling en Samenwerking.

Maar dat gaat traag. En eenstemmigheid is, zoals te verwachten, ver te zoeken. Intussen zijn veel landen ontevreden over hun aandeel in de bestaande cake. Zij willen belasting kunnen heffen op de activiteiten van Amerikaanse techreuzen als Facebook en Google, omdat hun burgers wel bijdragen aan de winst van deze digitale platforms, zonder dat daar nu iets tegenover staat.

Een aantal landen voert de druk op met Digital Services Tax

Hoewel het BEPS-project vooruitgang boekt, gaan de veranderingen volgens een aantal landen, zoals Frankrijk, Verenigd Koninkrijk, Spanje, Italië en Oostenrijk, niet snel genoeg. Zij vinden dat ze te weinig van de cake krijgen en introduceren op eigen houtje een Digital Services Tax. Dat is een belasting op de omzet die landen in hun land hebben gegenereerd en dat doen ze om de druk op OESO-niveau op te voeren.

Een Digital Services Tax is echter een verstorende belasting. En dat is strijdig met waar een goede belastingheffing aan moet voldoen. Die moet namelijk rechtvaardig zijn, niet fraudegevoelig, mag niet leiden tot verstoring van het economische verkeer en mag geen hoge compliance-kosten met zich meebrengen. Wat doet een Digital Services Tax? Die heft over de omzet van een bedrijf, en niet over de winst. Dit terwijl digitale bedrijven vaak flinterdunne marges hebben; veel kleiner dan de belasting die een Digital Services Tax over de omzet heft. Bovendien draaien veel beginnende bedrijven in de aanloopfase verlies. Maar met een Digital Services Tax moeten ze tóch belasting betalen over hun omzet. En tenslotte moeten bedrijven eerst een lokale Digital Services Tax betalen over hun omzet (en vervolgens winstbelasting) in hun land van vestiging. Dubbele belasting dus. Geen wonder dat een land als de VS, waar veel digitale bedrijven gevestigd zijn, hier zenuwachtig van worden.

En Nederland?

Stel dat wij een kant op gaan waarbij wij belasting heffen op de transactielocatie. Wat zou dat betekenen voor het Nederlandse aandeel in de huidige cake? Wordt dat groter? Kleiner?

Wij weten het pas als het zo ver is, maar een tipje van de sluier is op te lichten. Copenhagen Economics analyseerde dit voor de Noorse landen (Denemarken, Finland, IJsland, Noorwegen en Zweden). Deze landen hebben een vergelijkbare economie als de onze: klein, open en innovatief. Hun conclusie: de heffingsgrondslag wordt in potentie zo’n 21%-23% kleiner voor Denemarken, Zweden en Finland. En zo’n 17%-18% procent kleiner voor Duitsland.

Het ziet er dus niet goed uit voor Nederland. En dus is de route voor Nederland duidelijk: het is ons er alles aan gelegen om de huidige cake zoveel mogelijk te vergroten. Het worden spannende tijden.

Informatie

Meer weten over wat de gevolgen van bovenstaande ontwikkelingen voor uw business kunnen zijn? Neem gerust contact op met Robert van der Jagt of uw contactpersoon binnen KPMG Meijburg & Co. Of wenst u liever dat wij geheel vrijblijvend met u contact opnemen? U kunt dan uw contactgegevens naar ons mailen via deze link.