Artikel: Duurzaamheid en de fiscale functie: de betekenis van ESG

Inleiding

In de afgelopen jaren is de discussie omtrent maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) en fiscaliteit flink opgelaaid, waarbij de samenleving, waaronder maatschappelijke organisaties, en overheden (o.a. EU-instellingen) aansturen op meer regelgeving en transparantie voor ondernemingen ten aanzien van de environmental, social en governance (ESG) aspecten van fiscaliteit. De discussie is destijds begonnen met de roep om vrijwillige transparantie, maar beweegt zich nu duidelijk meer in de richting van verplichte rapportage. In dit kader zetten veel multinationals (MNE’s) en brancheorganisaties nu reeds ESG-programma’s op om een wezenlijke bijdrage te kunnen leveren aan de discussie in plaats van de nieuwe regelgeving simpelweg af te wachten. Hoewel de EU het voortouw heeft genomen, bijvoorbeeld met betrekking tot verplichte informatieverstrekking omtrent agressieve fiscale planning en openbare country-by-country reporting, is transparantie op fiscaal gebied voor de meeste MNE’s wereldwijd nog altijd een vrijwillige keuze. Ook institutionele beleggers en een uiteenlopend aantal ratingbureaus en instanties die sustainability standaarden ontwerpen, roeren zich in het debat en al deze partijen lijken het eens te zijn over het feit dat MNE’s verplicht zouden moeten worden om verslag te doen van hun impact op het milieu, betaalde belastingen en tax governance.

Internationale richtlijnen

Internationale fiscaliteit is op vele vlakken aan snelle verandering onderhevig. In het verleden werden belastingen vaak gezien als een kostenpost voor MNE’s. Vanwege toenemende druk van diverse stakeholders en de maatschappelijke discussie spelen tax governance en tax transparency tegenwoordig een steeds belangrijkere rol; hiermee kunnen ondernemingen aantonen dat zij bijdragen aan de samenleving en niet alleen maar kosten proberen te besparen. De maatschappelijke discussie omtrent fiscale ethiek en corporate governance is op gang gekomen en het aloude verschil tussen belastingontduiking en belastingontwijking kan niet meer worden verenigd met de scheidslijn tussen wat ethisch aanvaardbaar en onaanvaardbaar is. De manier waarop MNE’s fiscaliteit benaderen is ingrijpend veranderd en er worden tax governance codes, fiscale gedragscodes en fiscale duurzaamheidsrichtlijnen opgesteld door stakeholders waar onze cliënten zich aan houden. Het verschaffen van inzicht in wat een onderneming aan belasting betaalt, maakt nu integraal deel uit van fiscale duurzaamheid en er zijn tal van richtlijnen die ondernemingen kunnen aanhouden wat betreft hun financiële en duurzaamheidsverslaggeving.

Deze internationale richtlijnen worden meestal vermeld op de website van de MNE en in de gepubliceerde rapportages. Voorbeelden van dergelijke internationale richtlijnen zijn (niet-limitatief): GRI 207: Tax, de B-Team Responsible Tax Principles, de Dow Jones Sustainability Index en de International Business Council (IBC) metrics (Prosperity Pillar) van het World Economic Forum (WEF). In Nederland gebeurt ook het een en ander op dit gebied. Zo heeft de VNO-NCW op 18 mei 2022 een Tax Governance Code gepresenteerd. Ook de NOB heeft onlangs een Tax Governance Code ingevoerd en de Vereniging van Beleggers voor Duurzame Ontwikkeling (VBDO) presenteert jaarlijks een Tax Transparency Benchmark.

Het merendeel van deze initiatieven kan worden gelinkt aan de 17 Sustainable Development Goals (SDG’s) van de Verenigde Naties die in 2015 zijn gepresenteerd. Deze worden algemeen beschouwd als mondiaal kompas voor duurzame ontwikkeling. Volgens het Brundtland-rapport kan duurzame ontwikkeling worden omschreven als “development that meets the needs of the present without compromizing the ability of future generations to meet their own needs.” Ook het Global Reporting Initiative (GRI) relateert richtlijn GRI 207 direct aan SDG 1 (Geen armoede), SDG 10 (Ongelijkheid verminderen) and SDG 17 (Partnerschap om doelstellingen te bereiken). Omdat fiscaliteit duidelijk invloed heeft op de reputatie en merkwaarde van een MNE worden fiscale duurzaamheid en ESG gezien als onlosmakelijk verbonden thema’s en staan deze onderwerpen hoog op de bestuursagenda.

Bij de meeste duurzaamheidsrichtlijnen is er sprake van een verplichting voor MNE’s om informatie te verstrekken over hun fiscaal beleid. In een aantal richtlijnen wordt al aangeraden (in principe vrijwillig) dat een MNE gegevens publiceert betreffende betaalde belastingen, veelal per land. In andere richtlijnen wordt hiertoe zelfs een verplichting opgelegd. Wij zien ook dat sommige MNE’s op regionaal niveau verslag doen van de belastingen die zij betalen. Ingevolge deze richtlijnen is er meestal sprake van verplichte rapportage van vpb-gegevens, maar er kan ook verslag worden gedaan van andere belastingen en betalingen, waaronder loonbelasting, product- en verbruiksbelastingen, OZB, milieubelastingen of betalingen aan overheden zoals licentierechten. Andere informatie zoals gegevens met betrekking tot loonkosten kan ook worden gepubliceerd. Het draait uiteindelijk om de bijdrage die de MNE levert aan de maatschappij en hoe de onderneming deze bijdrage vorm geeft.

Binnen ons team hebben wij gespecialiseerde fiscalisten die cliënten kunnen begeleiden bij verschillende initiatieven op het gebied van fiscale duurzaamheid en transparantie en die hen kunnen bijstaan bij het opstellen van Tax Impact-rapportages. KPMG heeft een aanpak ontwikkeld waarmee ondernemingen hoger uit kunnen komen op de ranglijst van een transparantiebenchmark en waar verschillende stakeholders zeer tevreden over zijn. Ons team heeft verder ervaring met bredere duurzaamheidsprojecten en -verslaggeving, waarbij de focus ligt op fiscale aspecten zoals regelgeving in verschillende landen, milieu- en energiebelasting, plastictaks, CO2-heffing en emissiehandel. Tevens helpen wij cliënten met het (door)ontwikkelen van de interne governance, tax control frameworks en kunnen wij assurance geven op de rapportage, de compliance met verschillende standaarden en de naleving van de eigen tax policy en/of strategie of de verschillende sustainability standards.

Milieu

De ‘E’ in ESG staat voor Environmental. In dat kader zien wij dat overal milieubelastingen worden ingevoerd. Een toenemend aantal landen ontwikkelt nieuwe fiscale wetgeving om het gedrag van mensen en ondernemingen te beïnvloeden. Het doel is om vervuiling tegen te gaan en duurzame alternatieven te stimuleren. Zo heeft het Verenigd Koninkrijk per 1 april 2022 een nieuwe belasting op plastic verpakkingen ingevoerd. Deze belasting moet worden betaald op plastic verpakkingen die voor minder dan 30% bestaan uit gerecycled materiaal. Ook in Spanje is een wet aangenomen die ziet op het invoeren van een plastictaks op niet-herbruikbaar plastic. Deze wet gaat per 2023 in. De verwachting is dat meer landen zullen volgen. Voor MNE’s is het belangrijk om ‘in control’ te blijven, om het effect van de nieuwe belastingen te bepalen en om de nieuwe belastingen te verankeren in de financiële en bedrijfsprocessen, zeker omdat het wettelijk kader van land tot land verschilt. Zo geldt er in het Verenigd Koninkrijk voor de plastic tax een drempel van 30%, maar is er geen sprake van een drempel in de Spaanse wetgeving. In dit verband gaat het niet alleen om belasting op verpakkingen, maar is er ook veel aandacht voor CO2. Die aandacht wordt aangewakkerd door het Europese pakket om Europa duurzamer te maken, de EU Green Deal/Fit for 55, alsook door wetswijzigingen in landen buiten Europa zoals in Zuid-Afrika, waar een CO2-belasting is ingevoerd. Om ‘in control’ te kunnen blijven, te kunnen voldoen aan de geldende regels en op tijd actie te kunnen ondernemen, dienen organisaties zich bewust te zijn van dit soort ontwikkelingen op milieugebied.

Tax governance

Veel MNE’s hebben al een eerste stap gezet op weg naar transparantie door een fiscaal concernbeleid of een fiscale strategie te publiceren, waarin vaak een aantal fiscale beginselen is opgenomen en waarin nadere informatie wordt verstrekt omtrent het fiscale beleid van de onderneming. Er zijn in dit kader vele vormen van informatie mogelijk, bijvoorbeeld over (i) de tax governance van de organisatie en de manier waarop verantwoording wordt afgelegd, (ii) de beheersing van fiscale risico’s, (iii) de invoering van het fiscale beleid/de fiscale strategie, (iv) de beoordeling en toetsing van fiscale risicobeheersingsmaatregelen, (v) de fiscale risicobereidheid en manier waarop wordt omgegaan met fiscale risico’s, (vi) de opvattingen over tax planning, het gebruik van fiscale stimuleringsmaatregelen en de aanwezigheid in belastingparadijzen, (vii) het transfer pricing model en (viii) de relatie met de belastingdienst en andere stakeholders. Een belangrijk aandachtspunt bij het ontwikkelen van de standaarden en uitgangspunten voor rapportage is dat deze helder en werkbaar moeten zijn om enerzijds door de fiscale functie van een onderneming te kunnen worden toegepast, en anderzijds door externe adviseurs en externe stakeholders waaronder de belastingdienst in de praktijk kunnen worden gebruikt zodat zij een duidelijk beeld geven van het fiscale beleid van een onderneming.

Er is een brede groep stakeholders die er steeds meer op aandringt dat ondernemingen vrijwillig verslag doen van hun fiscale strategie. MNE’s die hun fiscale reis nog maar pas zijn begonnen, dienen rekening te houden met de verwachtingen van de stakeholders, de geldende richtlijnen, de toezichthouders en de fiscale verslaglegging van soortgelijke ondernemingen. Er zullen wettelijke verplichtingen zijn of komen waaraan specifiek voldaan moet worden en er zullen beslissingen genomen moeten worden over de mate waarin de onderneming (vrijwillig) wenst te voldoen aan richtlijnen. Veel ondernemingen rapporteren conform GRI 207, de fiscale standaard van de Global Reporting Initiative (GRI), die kan worden beschouwd als een integrale benadering van tax reporting. Het volgen van deze GRI-richtlijn biedt een kans en kan worden gezien als een beginpunt voor de nadere uitwerking van het beleid van een MNE ten opzichte van tax transparency. Ook kan deze richtlijn dienen als een opstapje naar een constructieve dialoog met alle stakeholders, waaronder maatschappelijke organisaties, ratingbureaus en klanten. De fiscale functie kan veel doen om bij te dragen aan de transparantie en duurzaamheid van een MNE door ervoor te zorgen dat de bestaande tax governance past bij de organisatie en dat deze een duidelijk beleid hanteert ten aanzien van tax transparency.

KPMG heeft een fiscale ESG-systematiek en tools ontwikkeld die ondernemingen inzicht geven in dit proces: KPMG Tax Impact Reporting (Engelstalig). Voor meer informatie over dit onderwerp verwijzen wij naar de volgende links, Bringing tax transparency into focus en Understanding the realities of global tax transparency en de Meijburgadviseurs staan u uiteraard graag bij met hun expertise.